આપણા શરીરને પોષક તત્તવોથી જ પોષણ મળે છે અને તે સ્વસ્થ પણ રહે છે. જ્યારે આ પોષક તત્વો આપણા શરીરમાં ખાલી થઈ જાય છે, ત્યારે આ પોષક તત્વોની ખામી અનુભવાય છે તે બતાવવા માટે આપણું શરીર ઘણી સંકેતો બતાવવાનું શરૂ કરે છે. જો આ સંકેતો સમયસર સમજાય તો રોગો આપણા શરીરને પકડમાં લેતા નથી.
જેમ શરીરમાં કેલ્શિયમનો અભાવ હોય છે, શરીરના જુદા જુદા સાંધામાથી અવાજ આવવા મંડવું ,અને હાડકામાં દુખાવાની ફરિયાદ ની સાથે નખ તૂટવાનું પણ શરૂ થઇ જાય છે ,તેવી જ રીતે શરીરમાં પ્રોટીનનો અભાવ હોવાથી શરીર ઘણા બધા સંકેત આપવાનું શરૂ કરે છે.
સ્વસ્થ વાળ પણ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે, કારણ કે તે તમારી સુંદરતામાં વધારો કરે છે. જો વાળ કાળા અને ચળકતા હોય તો દરેક લોકો તેની પ્રશંસા કરે છે. છતાં ઘણી વાર એવું બને છે કે તમે તમારા વાળ જાળવવા માટે ઘણા પ્રકારના ઉત્પાદનો નો ઉપયોગ કરો છો, પરંતુ આ છતાં પણ તમારા વાળ સુકાવા માં ઘટાડો થવાને બદલે વધતા જાય છે. આ ખરેખર પ્રોટીનના અભાવને કારણે થાય છે.
મોઢામાં ચાંદા પડવા અને હોઠ ફાટી જવા એ પણ વિટામીનની ઉણપના સંકેત છે. મોઢામાં ચાંદા અને હોઠ ફાટી જવા ખાસ કરીને વિટામીન બીની ઉપણથી થાય છે. આ ઉપરાંત તે આયરનની ઉણપના પણ સંકેત છે. એટલું જ નહીં, જ્યારે પ્રોટીનની શરીરમાં કોઈ ઉણપ આવે છે, તો પછી આનાથી વાળ સુકા અને નબળા થવા લાગે છે, જેના કારણે તેઓ તૂટી જવાનું શરૂ કરે છે. વાળની ચમક પણ ખોવાઈ જાય છે. પ્રોટીનની અછત ને કારણે વાળનો કુદરતી રંગ ઉડવાનું શરૂ થાય છે. તેનું તેજ ધીરે ધીરે વિલીન થાય છે.
જ્યારે શરીરમાં કેલ્શિયમનો અભાવ હોય છે, ત્યારે નખ વારંવાર તૂટવાનું શરૂ કરે છે, પ્રોટીનના અભાવને કારણે, નખ તેમની સુંદરતા ગુમાવવાનું શરૂ કરે છે. નખ માં ચેપ શરૂ થાય છે, જેના કારણે નખ નો રંગ કાળો થઈ જાય છે. તે જ સમયે તેઓ નબળા પણ દેખાય છે.
શરીરને ખોરાકમાંથી પ્રોટીન મળે છે. જ્યારે આ પ્રોટીન ખોરાક દ્વારા પ્રાપ્ત થતું નથી, ત્યારે સ્નાયુઓ પ્રોટીનની ઉણપને પૂર્ણ કરવા માટે હાડકાંમાંથી પ્રોટીન લેવાનું શરૂ કરે છે. આને કારણે, હાડકાં નબળા થવા માંડે છે, પણ માંસપેશીઓને પણ વધુ ઉર્જા ખર્ચ કરવી પડે છે, જેના કારણે તે દુખવા લાગે છે.
વિટામીન સી શરીરમાં ઘા ભરવા, ઇમ્યુનિટી વધારવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા નિભાવે છે. આ એન્ટીઓક્સીડેન્ટની જેમ કામ કરી સેલ ડેમેજને પણ રોકે છે. શરીરમાં વિટામીન સીનું નિર્માણ જાતે થતું નથી. તે તમારા ડાયટના માધ્યમથી જ મળી શકે છે. વિટામીન સીની શરીરમાં ઉણપ ન થયા તે માટે તમારે ડાયટમાં તાજા ફળ અને શાકભાજી જરૂર ખાવા જોઇએ.
કેમ કે પ્રોટીન આપણા શરીરમાં બળતણની ભૂમિકા ભજવીને શરીરને શક્તિ આપે છે અને તેને શોષી લે છે, આવી રીતે, શરીરમાં પ્રોટીનનો અભાવ હોવાને કારણે, આપણે બધાં સમયે થાક અનુભવીએ છીએ. જ્યારે શરીરમાં પ્રોટીન ઓછું હોય છે ત્યારે નાની-મોટી ઇજાઓ પણ સારી થતાં વાર લાગે છે. લોહીના પ્રવાહના અવરોધને લીધે, નવા કોષો મોડા રચાય છે, જેના કારણે ઘા- ઇજાઓ ઝડપથી મટતા નથી.
ઉંમર અનુસાર પ્રોટીનની અછતને કારણે બાળકોની લંબાઈ પણ વધતી નથી. પ્રોટીનનો અભાવ શરીરમાં હોવાથી ઉર્જા ની ઉણપ સર્જાય છે અને અન્ય અવયવો ખૂબ ધીમેથી કાર્ય કરે છે, જે શ્વસન પ્રક્રિયાને પણ વિક્ષેપિત કરે છે. આવી સ્થિતિમાં શ્વાસ લેવામાં તકલીફ થાય છે.
દરરોજ એકથી બે ઇંડા સાથે દરરોજ એક ગ્લાસ દૂધ પીવું પડશે. આ બંને પ્રોટીનનો શ્રેષ્ઠ સ્રોત છે. પ્રોટીનની ઉણપને દૂર કરવા માટે, તમે માછલી અને સી-ફૂડને અઠવાડિયામાં ત્રણથી ચાર વખત લઈ શકો છો, જેમાં પ્રોટીન પુષ્કળ પ્રમાણમાં જોવા મળે છે.
યુવાનોમાં હૃદયના ધબકારા વધી જવા, એકાએક વજન ઘટવા માંડવું, વાળ પાતળા પડી ખરવા, હાથ-પગના નખ બટકણા થઈ જવા, પગની પીંડીમાં કળતર થવી, ઘા અથવા ગૂમડામાં જલ્દી રૃઝ ન આવવી આના જેવી સમસ્યાઓ પાછળ પણ પ્રોટીનનું અપૂરતું પોષણ જવાબદાર છે.
ખોરાક જેમાં પોષક તત્વોની ઉણપ હોય તો તે આંખોની સમસ્યાને ઉભી કરી શકે છે. તેની ઉણપથી દ્રષ્ટિ સંબંધિત મુશ્કેલીઓનો સામનો કરવો પડે છે. વિટામીન એ હમેશાં તે સ્થિતિ સાથે જોડવામાં છે, જેનાથી નાઇટ બ્લાઇન્ડનેશ આવે છે. તેનાથી લોકોની ઓછી લાઇટ અથવા અંધારામાં જોવાની ક્ષમતા ઘટે છે.