દાભડો એક પ્રકારનું ઘાસ છે. દાભડો સદીઓથી હિન્દુઓમાં પૂજા માટે વપરાય છે. આથી દાભડાના ઘાસને ધાર્મિક દૃષ્ટિકોણથી પવિત્ર માનવામાં આવે છે. પરંતુ ઉપવાસ ના ઉપરાંત, દવાના રૂપમાં દાભડો ખૂબ મહત્વ ધરાવે છે. દાભડો મીઠો, કડવો, ઠંડો, પિત્ત ઘટાડવાનો શુદ્ધ અને મૂત્રવર્ધક ઘાસ છે.
દાભડો મૂત્રવર્ધક એટલે કે પેશાબની બિમારી, પથરી, તરસ, લ્યુકોરિયા, હિમોપ્ટિસિસ, શર્કરા, પેશાબમાં અવરોધ, ઝાડા, ઝેરની અસર, દાહ અથવા બળતરા, શ્વાસ લેવામાં તકલીફ, કમળો, ઉલટી થવી, બેભાન થવું અને તાવ ઓછો કરવામાં મદદ કરે છે. દાભડા ના મૂળ પ્રકૃતિમાં ઠંડા હોય છે.
ચાલો આપણે જાણીએ કે દાભડો આયુર્વેદમાં દવા તરીકે કેવી ઉપયોગી થાય છે. જો વધારે મસાલેદાર ખોરાક, પેકેજ્ડ ફૂડ અથવા બહારનું ખવાથી ઊલટી થાય તો આ દાભડાનો ઘરેલું ઉપાય ખૂબ ઉપયોગી થશે. દિવસમાં ત્રણ વખત દાભડાના મૂળનો બે ચમચી રસ પીવાથી ઉલટીમાં રાહત મળે છે.
કેટલીકવાર કેટલાક રોગના લક્ષણ તરીકે તરસ વધુ લાગતી હોય છે. આ વખતે દાભડાનું સેવન કરવાથી રાહત મળે છે. વરિયાળીનાં પાન, બિજૌરા લીંબુનાં પાન, દાભડાના મૂળ અને ખાંડ અથવા અમૃતવલ્લીનો રસ નાખીને, પાણીમાં ઉકાળીને, ઠંડુ કરીને પીવાથી તરસ લાગવાની બીમારીમાં રાહત થાય છે.
ઝાડા થયા હોય ત્યારે દાભડાના ઔષધીય ગુણધર્મ ઝાડાને રોકવામાં મદદ કરે છે. દાભડાના મૂળનો 10-20 મિલી ઉકાળો પીવાથી અતિસાર અથવા ઝાડામાં રાહત મળે છે. આજના પ્રદૂષિત ખોરાકને કારણે કિડનીમાં પથરીનું જોખમ દિવસેને દિવસે વધી રહ્યું છે. દાભડાનું સેવન કરવાથી પથરી દૂર થાય છે. 5 દાભડાનું ઘી માં ભેળવીને સેવન કરવાથી પથરી દૂર થાય છે.
જો મસાલેદાર ખાવાની ટેવ હોય તો પછી પાઈલ્સનો રોગ થવાની સંભાવના વધી જાય છે. તેમાં, દાભડાના ઘાસનો ઘરેલું ઉપાય ખૂબ જ ફાયદાકારક સાબિત થાય છે. ચોખાના પાણી સાથે દાભડાના મૂળ 2-4 ગ્રામ સેવન કરવાથી બવાસીરમાં રાહત મળે છે.
ડાયાબિટીસના દર્દી માટે દાભડાનું સેવન ફાયદાકારક હોઈ શકે છે કારણ કે તેમાં ડાયાબિટીસ વિરોધી ગુણધર્મો છે જે લોહીમાં ખાંડને નિયંત્રણમાં રાખવામાં મદદ કરે છે. દાભડો ત્વચાને લગતી સમસ્યાઓ મટાડવામાં પણ મદદ કરે છે ત્વચા ઉપર દાભડો લગાવવાથી ત્વચાની બળતરા શાંત થાય છે અને ઘાના ડાઘ મટાડવામાં પણ મદદ મળે છે.
દાભડો આ રોગમાં ખૂબ ફાયદાકારક સાબિત થાય છે. પેશાબની બિમારીમાં ઘણી સમસ્યાઓ છે, જેમ કે પેશાબ કરતી વખતે પીડા અથવા બળતરા થવી, તૂટક તૂટક પેશાબ આવવો, પેશાબ ઓછો આવવો વગેરે. શતાવરી, દાભડો, ગોખરુ, વિદારિકંદ, શાલિધન અને કસનો 10-20 મિલી ઉકાળો અથવા બરફ પેશાબમાં ફાયદાકારક છે.
મૂત્રાશયમાં તૂટક તૂટક પેશાબ થાય છે જેના કારણે અસહ્ય પીડા સહન કરવી પડે છે. ગોખરુ, વિદારિકંદ, દાભડો અને આંબળા સમાન પ્રમાણમાં 10-20 મિલી ઉકાળો બનાવી ઠંડો કરી અને તેમાં ખાંડ મિક્સ કરીને પીવાથી મૂત્ર વર્ધમાં રાહત મળે છે.
સ્ત્રીઓને ઘણીવાર યોનિમાંથી સફેદ પાણી આવે છે તેને લ્યુકોરિઆ કહેવાય છે. જ્યારે સફેદ પાણીનો સ્ત્રાવ વધારે પડતો હોય ત્યારે નબળાઇ પણ થાય છે. ચોખાના પાણી સાથે 2-4 ગ્રામ દાભડાના મૂળનો પાવડર પીવાથી લ્યુકોરિઆ થી ત્રણ દિવસ રાહત મળે છે.
દાભડો સ્તન અથવા સ્તનનું કદ વધારવામાં મદદગાર છે.દાભડો, કસ, ગોરખું વગેરે ના મૂળનો ઉકાળો બનાવી સ્તનપાન કરાવતી મહિલાને 10 થી 20 મિલીલીટર પીવાથી સ્તનનું કદ વધારવામાં મદદ મળે છે. કેટલીકવાર અલ્સરના ઘા સુકાતાં ખૂબ વાર લાગે છે દાભડાના પાનનો ઉપયોગ ખૂબ જ ફાયદાકારક છે. ત્રિફળા, શતાવરી, દાભડાના મૂળ વગેરેનો ઉકાળો બનાવીને અલ્સરના ઘા ધોવાથી તે મટે છે.
દભડાના ઘાસને બાળીને તેની રાખ સાથે ઘી અથવા તેલ ભેળવીને ઘા પર લગાડવાથી ઘા ઝડપથી મટે છે. દાભડાનો છોડ વાઈના રોગમાં રાહત માટે સહાયક સાબિત થાય છે. દાભડાના મૂળ, વિદરીકાંડ, ગોખરુના મૂળની પેસ્ટમાં ઘી અથવા દૂધ નાંખી 100 મિલી પીવાથી વાઈના રોગમાં ફાયદો થાય છે.
દાભડાના સેવનથી રોગ પ્રતિકારક શક્તિ વધે છે. હૃદયને સ્વસ્થ રાખવા માટે દાભડાનું સેવન ફાયદાકારક છે કારણ કે દાભડામાં હાઇપો લિપિડેમિક તત્વ છે જે કોલેસ્ટરોલના સ્તરને નિયંત્રિત કરીને હૃદયને સ્વસ્થ રાખવામાં મદદ કરે છે.