નાગકેસર એક નાનો છોડ છે અને આયુર્વેદમાં લાભકારક માનવામાં આવે છે. નાગકેસર ને બીજા ઘણા નામોથી ઓળખવામાં આવે છે જેવા કે નાગચંપા, ભુજંગખ્યા, હેમ અને નાગપુષ્પ પણ કહેવામાં આવે છે. નાગકેસર વધુ દક્ષિણ ભારત, પૂર્વ બંગાળ અને પૂર્વી હિમાલયમાં જોવા મળે છે અને ઉનાળા દરમિયાન આ છોડના ફૂલ ખીલે છે.
નાગકેસર ના છોડ પર લગાવેલા ફૂલોનો ઉપયોગ આયુર્વેદમાં થાય છે અને તેની સહાયથી અનેક રોગો મટે છે. નાગકેસર શરીરની નબળાઈ દૂર કરવામાં પણ ખૂબ ફાયદાકારક છે અને તેને ખાવાથી શરીરની નબળાઈ દૂર થાય છે. નાગકેસરની પીસીને ચુર્ણ બનાવો અને આ પાવડર દરરોજ લો. આ પાવડર ખાવાથી શરીરમાં નબળાઈ આવશે નહીં. આ પાવડર મધ સાથે પણ ખાઈ શકો છો.
નાગકેસર ઘણા ઔષધીય ગુણો થી પણ ભરપૂર છે. તેની સાથે પીપળ, સોંઠ, કાળું મરચું અને ઘી ને સાથે લેવાથી ગર્ભ રહેવા લાગે છે. તેનાથી સંતાન પ્રાપ્તિ ની ઈચ્છા પણ પૂરી થઇ જાય છે. તેના માટે બધી વસ્તુઓ ને બરાબર માત્રામાં લઈને પીસીને તેમાં ઘી મેળવીને સતત 7 દિવસો સુધી તેનું સેવન કરો.
ગર્ભવતી થવા માટે નાગકેસર ને સોપારી ના ચૂર્ણ ની સાથે મિક્સ કરીને પણ ખાઈ શકાય છે. તેનાથી શારીરિક નબળાઈ અને અક્ષમતા પણ દુર થઇ જાય છે. જ્યારે તમને શરદી થાય છે, ત્યારે નાગકેસર ના પાન પીસી લો. ત્યારબાદ આ પેસ્ટ તમારા માથા પર લગાવો.
આ પેસ્ટ લગાવતાની સાથે જ શરદી મટે છે અને નાક ખુલી જશે. જો શરીરના કોઈપણ ભાગમાં ખંજવાળ આવવાની ફરિયાદ છે, તો નાગકેસર ના તેલથી મસાજ કરો. નાગકેસર નું તેલ લગાવવાથી ખંજવાળની સમસ્યા સુધરે છે અને ત્વચા નરમ પણ થાય છે.
નાગકેસર ચહેરાની ત્વચા માટે પણ સારું માનવામાં આવે છે અને જો તેનું તેલ દરરોજ ચહેરા પર લગાવવામાં આવે તો ચહેરાનો રંગ સુધરી જાય છે અને ચહેરા પર ભેજ હંમેશા જળવાઈ રહે છે. તેથી, સુંદર ત્વચા મેળવવા માટે, તમારે તમારા ચહેરા પર તેલ લગાવવું જોઇએ.
નાગકેસર હિંચકી રોકવા માટે પણ ફાયદાકારક છે અને તેને ખાવાથી હિચકી બંધ થાય છે. જો વધારે હિચકી આવતી હોય તો તમારે પીળા નાગકેસર માં મધ ઉમેરીને ખાવું જોઈએ. સાપ ના કરડવા પર, તરત જ તેના પર નાગકેસરના પાંદડાની પેસ્ટ લગાવો. અસરગ્રસ્ત વિસ્તારમાં નાગકેસરના પાંદડાની પેસ્ટ લગાવવાથી ઝેરની અસર સમાપ્ત થાય છે.
જો શરીરના કોઈ પણ ભાગમાં દુખાવો થાય છે, તો તે જગ્યાએ નાગકેસર નું તેલ લગાવો. નાગકેસર ના તેલથી માલિશ કરવાથી પીડા દૂર થશે. દુખાવા ઉપરાંત, જો તમને ઈજા થાય છે તો ઘા પર આ તેલ લગાવો. સાંધાના દુખાવામાં તેના તેલની માલિશ પણ કરી શકાય છે.
કોલેરા એ પેટ સાથે સંકળાયેલ રોગ છે, અને જો તેની યોગ્ય સમયસર સારવાર ન કરવામાં આવે તો દર્દી મરી શકે છે. કોલેરાના કિસ્સામાં પીળા કેસરની અંદર મોટી એલચી, લવિંગ, બોર ના ઠળિયા નો પાવડર ભેળવીને પાવડર તૈયાર કરો. આ પાઉડરમાં ખાંડ ઉમેરો અને દરરોજ ત્રણ વખત આ પાવડર ખાવો. આ પાવડર ખાવાથી કોલેરા મટે છે.
નાગકેસર ઠંડું હોય છે. એમાં શરીરની ખોટી ગરમી દૂર કરવાનો સારો ગુણ રહેલો છે. શરીરનાં કોઈપણ ભાગમાંથી લોહી પડતું હોય તો નાગકેસર તેને અટકાવે છે. હરસ-મસા દૂઝતા હોય તો અડધી ચમચી જેટલું નાગકેસર માખણ સાથે મિક્સ કરીને ખાવાથી તરત જ લોહી પડતું બંધ થાય છે. મરડામાં લોહી પડતું હોય તો નાગકેસર, માખણ અને સાકર ત્રણે સરખા વજને લઈ એક ચમચી જેટલા આ મિશ્રણનું સેવન કરવાથી મરડો મટે છે.
સ્ત્રીઓના રક્તપ્રદર ને પણ નાગકેસર મટાડે છે. જો ગેસ થયો હોય તો નાગકેસર માં હળદર, રાળ અને ખાંડ મિક્સ કરીને પાવડર તૈયાર કરો. ત્યારબાદ આ ચુર્ણને રોજ ગરમ દૂધ સાથે પીવો. આ પાવડર ખાવાથી પેટમાં ગેસ ઉત્પન્ન થતો નથી અને ગેસની સમસ્યા દુર થાય છે. નાગકેસરના મૂળ અને છાલને સારી રીતે સાફ કરો.
ત્યારબાદ ગેસ પર બે ગ્લાસ પાણી ગરમ કરી તેમા મૂળ અને છાલ નાખી આ પાણીને સારી રીતે ઉકાળો. જો તમે ઇચ્છો, તો તમે તેની અંદર ખાંડ પણ ઉમેરી શકો છો. જ્યારે આ પાણી અડધું રહે છે, ત્યારબાદ ગેસ બંધ કરીને તેને ગાળી લો. તે ઠંડુ થાય તે પછી, આ ઉકાળો પીવો. દિવસમાં બે વખત આ ઉકાળો પીવાથી તમારી ઉધરસ માંથી તાત્કાલિક રાહત મળશે.