વાળનો વિકાસ નિયમિત ખોરાકમાં આવશ્યક પોષક તત્વો પૂરતા પ્રમાણમાં લેવા પર નિર્ભર છે. વાળ પ્રોટીનથી બનેલા છે. તેથી લાંબા વાળ માટે પૂરતા પ્રમાણમાં પ્રોટીન લેવાનું મહત્વનું છે. સ્ત્રીઓને 70 ગ્રામ, પુરુષો 80 થી 90 ગ્રામ અને છોકરાઓ અને છોકરીઓને 80 થી 100 ગ્રામ પ્રોટીનની જરૂર હોય છે.
પ્રોટીન દૂધ, છાશ, દહીં, સોયાબીન, ચીઝ માંથી મળે છે. વિટામિન એ ની ઉણપથી વાળ સુકા અને ખરાબ બને છે. વિટામિન, આયર્ન, તાંબુ અને આયોડિનની ઉણપથી નાની ઉંમરે વાળ ખરવા અને વાળ સફેદ થવા માંડે છે. ઇનોસિટોલની ઉણપથી વાળ ખરવા લાગે છે. જો કોઈ સ્ત્રીના વાળ વધારે ખરતા હોય તો તેણે ઇનોસિટોલથી ભરપૂર ખોરાક ખાવો જોઈએ.
વિટામિન મહિલાઓના વાળના વિકાસને વેગ આપવા માટે મદદ કરી શકે છે. જે મહિલાઓનો ખોરાક આયોડિન, વિટામિન ‘ડી’ અને આયર્નથી સમૃદ્ધ છે તેની વાળની વૃદ્ધિ અન્ય કરતા વધારે હોય છે. વાળ ખરતા લોકોએ સંતુલિત અને યોગ્ય આહાર લેવો જોઈએ. તેમાં તે બધી વસ્તુઓ શામેલ હોવી જોઈએ જે એક સાથે વાળના વિકાસ માટેના બધા જરૂરી તત્વો પૂરા પાડી શકે છે.
વાળ ખરતા અટકાવવા માટે ઘણા ઘરેલું ઉપચારો ઉપયોગી છે. આમાં સૌથી અસરકારક છે વાળને ઠંડા પાણીથી ધોવા અને આંગળીઓના આગળના છેડાથી જોરશોરથી ઘસવું. જ્યાં સુધી ગરમી નીકળવાની શરૂઆત ન થાય અથવા ઠંડીનો અનુભવ ન થાય ત્યાં સુધી માથાને જોરશોરથી ઘસવું જોઈએ. આ સેવેસીયસ ગ્રંથીઓને સક્રિય કરશે અને વાળ તંદુરસ્ત રહેશે.
નાળિયેર તેલમાં આંબળાના સૂકા ટુકડા ઉકાળીને તૈયાર કરેલુ આંબળાનું તેલ વાળના વિકાસને વધારવા માટે એક મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે છે. તાજા આંબળા અને લીંબુનો રસ સરખા પ્રમાણમાં ભેળવીને તેનો શેમ્પૂ તરીકે ઉપયોગ કરવાથી વાળનો વિકાસ પણ વધે છે અને વાળ ખરતા અટકાવે છે.
વાળ ખરતા અટકાવવા લેટીસના પાન પણ ઉપયોગી છે. જો લેટીસના પાનનો અડધો લિટર રસ દરરોજ પીવામાં આવે છે, તો તે વાળને વધવામાં મદદ કરે છે. ગાજર અને લેટીસના પાનના રસ સાથે આલ્ફાલ્ફા તરીકે ઓળખાતા ઘાસનો રસ મેળવીને પીવાથી વાળના વિકાસમાં પણ નોંધપાત્ર મદદ કરે છે. આ રસના મિશ્રણમાં પુષ્કળ પ્રમાણમાં પોષક તત્વો જોવા મળે છે, જે ખાસ કરીને વાળના વિકાસ માટે ઉપયોગી છે.
નાળિયેર તેલમાં લીંબુનો રસ અને ચુનાનું પાણી ભેળવીને લગાવવાથી વાળ ખરતા અટકે છે અને લંબાઈ વધે છે. કોથમીરનો રસ માથા પર લગાવવાથી પણ ફાયદો થાય છે. ચૌલાઇના પાન પણ એક મહત્વની ઘરેલું ટિપ્સ છે. તેના તાજા પાનનો રસ માથામાં લગાવવાથી વાળ વધે છે અને નરમ રહે છે.
સરસવના તેલમાં મેંદીના પાન ઉકાળવાથી અને માથામાં તેલની માલિશ કરવાથી વાળની તંદુરસ્ત વૃદ્ધિ થાય છે. લોખંડની પેનમાં 250 ગ્રામ સરસવનું તેલ ઉકાળો. તેમાં થોડી મહેંદી પાંદડા પણ ધીરે ધીરે નાંખી દો અને 60 ગ્રામ પાંદડા કાળા થાય ત્યાં સુધી રાખવું. તે પછી, આ તેલને કાપડથી ગળી લેવું જોઈએ અને બોટલમાં ભરી દેવું જોઈએ. આ તેલની નિયમિત માલિશ કરવાથી વાળનો વિકાસ ઘણો થાય છે.
આખા માથા પર નાળિયેરનું દૂધ અથવા નાળિયેર પાણીની સારી રીતે માલિશ કરવાથી વાળ ખરતા અટકે છે. આ વાળને મજબૂત બનાવે છે અને વાળ લાંબા અને જાડા થાય છે. માથાના નાના ભાગમાં વાળ ખરવાની સારવાર માટે મુલેઠીના ટુકડાઓને દૂધમાં પીસીને એક ચપટી કેસર ઉમેરીને લગાવવાથી ફાયદો થાય છે. આ ચટણીને રાત્રે સુતા પહેલા લગાવવી જોઈએ.
રાંધેલી અડદની દાળ અને મેથીની ચટણીથી વાળ ધોવાથી વાળની લંબાઈ વધે છે. લીંબુના દાણા અને કાળા મરીના દાણાની ચટણી પણ એક મહત્વપૂર્ણ ઉપાય છે. આ ચટણીને માથા પર લગાવવાથી થોડી બળતરા થાય છે. આ ચટણીનો ઉપયોગ કરવાથી વાળની વૃદ્ધિ ઝડપથી થાય છે. આ ચટણી થોડા અઠવાડિયા માટે દિવસમાં બે વાર લગાવવી જોઈએ. વાળ ખરે તો દીવેલ ગરમ કરીને વારંવાર વાળ ઉપર લગાડવાથી ફાયદો થાય છે.
આમળા, કાળાતલ, ભાંગરો અને બ્રાહ્મી સરખેભાગે લઈ વાટીને પાવડર બનાવી રોજ સવાર સાંજ ફાકવાથી સફેદ વાળ કાળા થાય છે. ખાંડ અને લીંબુનો રસ બંને ભેગા કરી માથુ ધોવાથી ખોડો અને જૂ મટે છે. તલના ફુલ ગોખરૂ અને સિંધવને કોપરેલમાં નાખી તેનો લેપ કરવાથી માથાની ટાલ પડતી બંધ થાય છે.