બોલતા અંગોના સ્નાયુઓને નિયંત્રિત કરવામાં અસમર્થતા, બોલતા અવયવોમાં અવરોધ ઊભો થવો, ચેતાસ્નાયુ સંબંધિત સમસ્યાઓ, જીભ અને હોઠને હલાવવામાં મુશ્કેલી વગેરે હકલાવવાના લક્ષણો છે. આના કારણે બાળકે ઘણી વાર શરમ અનુભવવી પડે છે.
હકલાવવું કે અટકી અટકીને બોલવુ, આ બંને સમસ્યાઓ સમાન કારણોસર થાય છે અને તે બોલવાની શક્તિમાં ખલેલ પડવી એ છે. હકલાવવાની સમસ્યામાં, વક્તા બોલાતા શબ્દોને પુનરાવર્તિત કરે છે અથવા તેમને લંબાવીને બોલે છે. હકલાવવાની સમસ્યા મોટાભાગે બાળકોમાં જોવા મળે છે.
બાળકોની હકલાવવાની સમસ્યાને કારણે માતા-પિતા પણ પરેશાન થાય છે અને તંગદિલી અનુભવે છે. બાળકો પણ આ સમસ્યાને કારણે પોતાનો આત્મવિશ્વાસ ગુમાવે છે. કાચા, પાકેલા લીલા ગૂસબેરીને ચૂસીને ખાવાથી બાળકની હકલાવવાની ટેવ મટી જાય છે. અને બાળક સ્પષ્ટ બોલવાનું શરૂ કરે છે.
લીલા ધાણા અને કાકડીનો પલ્પ પાણીમાં પીસી લો અને તે જ પાણીથી સતત 21 દિવસ સુધી કોગળા કરવાથી જીભ પાતળી થાય છે અને હકલાવાની અને અટકી અટકીને બોલવાની સમસ્યા સમાપ્ત થાય છે. ગાયનુ ઘી ખાવાથી હકલાવાની સમસ્યા ઝડપથી સારી થાય છે.
બાળકોને દરરોજ એક આમળુ ખાવા માટે આપવાથી હકલાવાની અને અટકી અટકીને બોલવાની સમસ્યા દૂર કરી શકાય છે. બાળકને આમળાના ટુકડા તેમને ચૂસવા માટે આપો. સવારે કાળા મરીનો પાઉડર માખણ સાથે મેળવીને ખાવાથી થોડા દિવસોમાં આ સમસ્યાનો અંત આવે છે. આ ઉપરાંત બાળક્ને થોડી ખાંડ ખાવા માટે આપવી. તે જીભને પણ સાફ કરે છે. જેના દ્વારા બાળક હકલવાનું છોડીને સ્પષ્ટ બોલવાનું શરૂ કરે છે.
સવારે માખણ સાથે પલાળેલા બદામ ખાવાથી થોડા દિવસોમાં હકલાવાની અને અટકી અટકીને બોલવાની સમસ્યા સમાપ્ત થાય છે. 30 થી 40 મિનિટ સુધી નવશેકું બ્રાહ્મી તેલથી માથાની ચામડીની માલિશ કરો. તે પછી નવશેકું પાણીથી સ્નાન કરો. આનાથી હકલાવાની સમસ્યા સારી થઈ જાય છે.
કાળા મરીનો ઉપયોગ ગંભીર હકલાવવાની સ્થિતિને દૂર કરવામાં પણ મદદરૂપ થઈ શકે છે. આ માટેની દવા બનાવવા માટે થોડા ટીપાં પાણીમાં થોડી ખાંડ, સાત કાળા મરી અને 1 બદામ પીસી લો અને મિશ્રણ બનાવો. આ મિશ્રણને સતત 7 દિવસ સવારે ખાલી પેટ પર લેવાથી હકલાવવાની સમસ્યા સારી થઈ જાય છે.
આઈસિંગ વડે જીભ પર મધને આરામથી લગાવવાથી હકલાવાની અને અટકી અટકીને બોલવાની સમસ્યા દૂર થઈ જાય છે. ઊંડા શ્વાસ તણાવ ઘટાડે છે. તેથી જ્યારે પણ ગભરાટ જેવું લાગે છે, ત્યારે ઊંડા શ્વાસ લઈને શરીરમાં સ્વસ્થતા રાખો, આ થેરેપી હકલાવવાની સમસ્યા પર કાબુ મેળવવામાં મદદ કરે છે.
શક્ય તેટલું મોઢું ખોલો. ઉપલા તાળવાપર જીભ લઈ જાવ, હવે તેને શક્ય હોય તેટલી ગળા સુધી ખસેડો. થોડી સેકંડ માટે ત્યાં રાખો. આ પછી, જીભને શક્ય તેટલું બહાર તરફ ખેંચો. થોડીવાર રાહ જુઓ પછી પાછા જીભને પહેલાની જેમ અંદરની તરફ ખસેડો અને થોડી સેકંડ રાખો, આમ આ કસરતને 4-5 વખત પુનરાવર્તન કરો. આ હકલાવાની સમસ્યા માં રાહત આપે છે.
સુતા પહેલા એક ગ્લાસ દૂધમાં ખજૂર ઉકાળો અને બાળકને પીવામાટે આપો આ દૂધથી અવાજ સાફ થાય છે, આની મદદથી બાળકની હકલાવવાની ટેવ મટી જાય છે. બાળકને તજનો ટુકડો ચુસવા માટે દો. દરરોજ લગભગ દસ મિનિટ સુધી આ કરો. આનાથી થોડાક દિવસમા જ હકલાવાની સમસ્યા દૂર થાય છે.
5 ગ્રામ વરિયાળીને એક ગ્લાસ પાણીમાં ઉકાળો. હવે આ પાણી અડધુ થાય ત્યાં સુધી ઉકાળો. આ પછી, તેને થોડું ઠંડુ કરો અને 50 ગ્રામ ખાંડ અને 250 ગ્રામ ગાયનું દૂધ મિક્સ કરીને બાળકને પીવા માટે આપો. આનાથી હકલાવાની સમસ્યા દૂર થાય છે. આદુને મધ સાથે ભેળવીને બાળકને ચાટવા માટે આપવું જોઈએ, તે જીભને પાતળી બનાવીને બળકનું હકલવાનું અટકાવે છે.